Sunday, May 20, 2018
Från Eddan till UNESCO
Från Eddan till UNESCO
Författarcentrum 50 år - jubieumsartikel, publicerad i FC -webbtidning Skrået augusti 2017.
Det runda bordet:
”Isländskan är vårt latin” hör jag ibland. En kort högläsning har alltså blivit återkommande ritual för att samlas inför veckans praktiska uppgifter. En enkel strof, gärna i ett par olika varianter. Sedan början av året har det varit Völuspá, eller Völvans spådom. Innan dess var det valda strofer från Hávamál, Den högas tal. Men det kändes lite väl moraliserande, som om Odin var ständigt missnöjd med oss, jag började känna mig elak och oklok så det fick bli Eddan från början: en spåkvinnas röst; en ny värld. Lars Lönnroths suveräna nyöversättning (Atlantis 2016) är en gudabenådad gåva i detta sammanhang.Inte värre än verkligheten:
Vad betyder namnet Göta älv?
Litteraturstaden Göteborg:
Men Göteborg har numera sitt Litteraturhus, Textival, Merci Poesi, Forum för poesi och prosa, Författarcentrum Väst, ett prisat Stadsbibliotek med omfattande litteraturprogram. Ord & Bild och Glänta. Ett PEN Center. Universitetsutbildningen Litterär gestaltning. Vi har Politisk Poesifestival och Poesiwerken som arrangerar Klubb LäsBar ungefär en gång i månaden. Vi har Clandestino festivalen med Creative Readings by Newcomers och sedan länge Göteborgs Poesifestival. Det finns gott om läs- och skrivfrämjande projekt; det finns grupper och individer som experimenterar med litterära former, jobbar gränsöverskridande på olika sätt, bl.a. med poesiperformance.Experiment och lust på små scener är rubriken när Louise Halvardsson – författare och medlem i FCV:s styrelse – i sin artikel om Litteraturstaden Göteborg, visar vägen till alternativkulturen, där det skrivna och talade ordet lätt går etablissemanget förbi. Experimenten sker på små arenor, varar några månader och försvinner för att övergå i något nytt, påminner hon oss om, liksom att alldeles nyligen bjöd poeten Mauritz Tistelö på ett performance utanför Kulturtemplet på Gråberget i Majorna. ”Han tog med sig två frivilliga och klättrade upp i ett träd för att läsa dikter” skriver Louise som också berättar hur hon blev kompad av en kaktus under sin diktuppläsning på Källarkultur på Fjärde Långgatan i juni. Helt spontant då ”taggarna var tillräckligt vassa för att skapa ljud”.
Tidigare var hon vice ordförande i fem år.
* Unesco står för United Nations Educational, Scientific and Cultural Organisation. Det inrättades 1946 för att arbeta för fred och säkerhet genom samarbete mellan länderna inom utbildning, vetenskap och kultur och ökad respekt för rättvisa, mänskliga rättigheter och frihet för alla människor utan hänsyn till ras, kön eller religion. Unesco har 191 medlemsländer. Sverige blev medlem 1951. Unesco är en mellanstatlig organisation för samarbete inom utbildning, vetenskap, kultur och kommunikation.
”Eftersom krigen har sitt ursprung i människornas sinnen, måste försvaret av freden också byggas upp i människornas sinnen. ” står det i Unescos stadgar.
UNESCOS Cities of Literature ingår i det nätverk av Kreativa Städer som inkluderar 7 områden: Design, Craft and Folkart, Literature, Media Arts, Music, Film, Gastronomy.
Sverige och Norge har var sin stad som ingår i nätverket: Östersund och Bergen inom Gastronomy. Lillehammer har sökt inom litteratur, men tills vidare är Reykjavik ensamt i Norden inom litteraturstädernas nätverk som i övrigt består av Edinburgh, Melbourne, Iowa City, Dublin, Norwich, Krakow, Dunedin, Prague, Heidelberg, Granada, Ulyanovsk, Baghdad, Tartu, Lviv, Ljubljana, Barcelona, Nottingham, Óbidos och Montevideo.
Tuesday, October 15, 2013
Rapport från Reykjavík
Några speciella författare? Frågade mig Kennet Klemets när jag i mitt sensommarrus talade om att jag skulle besöka Litteraturfestivalen i Reykjavik. Näää, det är mest mellansnacket, det är kul. Möten med kollegor, gamla arbetsgivare, vänner, borgmästaren och andra poeter.
Vartannat år i september är det litteraturfestival i Reykjavík. Den är internationell, den är enkel men festlig. Lyxigt känns det att inte behöva missa något: det pågår som regel bara en programpunkt åt gången! Fri entré till det mesta, tack vare samarbeten med alltifrån tryckerier och bokförlag till flygbolag, ambassader, och det storslagna konserthus Harpan nere i hamnen. Nordens Hus – en kulturinstitution under ledning av Nordiska Rådet – har varit en nära samarbetspartner från början. Och i år lyckades ett unikt samarbete med en åttioåring: Pen International valde att lägga sin årskonferens nr 79 i Reykjavík och samarbeta med litteraturfestivalen. Folk från 70 olika Pen-center fanns på plats och det ryktades om två till tre hundra internationella författare i staden den veckan. Och de kom till Nordens Hus, till den gamla stadsteaterlokalen Iðnó vid sjön i centrum och till Harpan som skuggar en bit av berget Esjan på den andra sidan fjorden. För att lyssna, läsa, berätta och debattera. Måste erkänna att jag missade en del denna gång.
Frånvarande och närvarande författare:
De som grundade Litteraturfestivalen år 1985 var husets dåvarande direktör Knut Ödegård, poeten Einar Bragi och författaren och eldsjälen Thor Vilhjálmsson (f.1925) som gick bort i början av år 2011. Det var han som först av alla uppmuntrade mig till att publicera mina dikter. – Gå och prata med Gísli på Lesbók Morgunblaðsins, du kan hälsa från mig! Han brukade testa sina berättelser genom att framföra dem högt. Ur minnet. Han fick Nordiska Rådets litteraturpris år 1988 för Grámosinn glóir (Gråmossan glöder). För att hedra hans minne på festivalen finns det en programpunkt tillägnat en ”frånvarande författare”. I år skulle den stunden ägnas fängslade vitryske människorättskämparen Ales Bialiastki, under ledning av författaren Sjón, ordförande för isländska Pen.
Författaren Einar Kárason invigningstalade utifrån Grettir den starke och Lotta på Bråkmakargatan; därefter en röst från Afrika. När Alain Mabanckou började berätta märktes det att världen var på brinnande besök i realtid. Att det finns olika perspektiv på kamp för självständighet och uttrycksfrihet. Att jägaren och jaktbytet faktiskt har olika syn på världen. – In the continent I come from, we were forced to free ourselves from our colonisers before we could start to ”speak” for ourselves and in our own voices. Att återerövra vår existens kvarstår fortfarande.
Han berättade om Patrice Lumumbas kamp på 50-talet och om postkolonialism utan att använda just det ordet. Han talade om den världssyn som säger att grekisk logik är att föredra fram för de svartas känslighet och att tänkande inte kan vara svart. Om hur tänkandets kolonialism har fortsatt att gnaga människorna.
Och sen då? Vi blev bjudna på vernissage i källaren. Och frukost! Havregrynsgröt och konst; utställningen Quanga – tecknat förflutet från en annan koloni, Grönland. Konstnären Nuka K. Godtfredsen (i år nominerad till svenska Alma-priset, och även till Nordiska rådets Barn- och ungdomsbokspris) var där och berättade om sitt samarbete med författare och forskare.
Nya röster:
Det nyinstiftade Internationella Penpriset ”New Voices” utdelades. Alain Mabanckou fick ordet också här och medgav att det varit omöjligt att under dagen och kvällen få Stella att avslöja vinnarnamnet. Så nu blev det ungefär som på Oscarsgalan, för alla tre nominerade satt bland publiken. Kuvertet öppnades och vinnarnovellen visade sig vara ”Space” av Masande Ntshanga. Mot slutet av festivalen hörde jag Alain läsa från sin senaste bok I morgon fyller jag tjugo, om livet i Pointe Noire (vid den kongolesiska Atlantkusten) på 70-talet , berättad från tioåriga Michels perspektiv. Han blev en av mina festivalfavoriter. Vilket i detta sammanhang betyder att jag borde ha dansat med honom på Bókaballi (Bokbalen) i Iðnó under lördagskvällen. Kom och dansa med din favoritförfattare! Sa festivalen.
Favoritförfattare och Isländskt vatten:
Jag kan nämna fler jag föll för: Vår svenska Kjell Espmark bidrog dag efter dag, med föredrag, frågestund och poesi, med sin vackra röst i behåll och leendet i ögonen. En yngre isländsk berättare blev en överraskning för mig, fast han slog igenom redan 2006: Sölvi Björn Sigurðsson. Nu har han skrivit flera hundra sidor om vatten! Vattenbok om fiskar och bönder som överlever, om olika vatten och floder. Den publiceras i två band under hösten: Íslensk vatnabók.
Och eftersmaken? Frågar mig Anna Mattsson.
Svar: En fyllig smak av litteratur- och författarfest med både storslagna och intima evenemang, bra balans mellan författare från nära och fjärran. Det hänsynslöst skiftande höstvädret, vind som river med sig saker, snöstorm som gräver ner levande djur i norr, gav en bitande kylig bismak i Reykjavík, som fick några solskensvackra dagar.
Men sammanfattningsvis: Mersmak från alla oförutsägbara möten och oskrivna ögonblick.
Bókmenntahátiðin í Reykjavík: http://bokmenntahatid.is/
Nordens Hus www.nordenshus.is/nordens-hus
”New Voices” de nominerade novellerna finns att läsa här
DANSANDE VÄRLSARV
Kungliga baletten i Kambodja
En länk mellan jord och himmel
Historiska hot mot dansen
Återuppbyggnaden
TEXT:@ Kristín Bjarnadóttir
lästips:
Thursday, July 09, 2009
With Kierkegaard in Cambodia
I - The roads of Aesthetics:
The word aesthetics leads me mainly in three directions: the road of beauty, the road of artistic expression and to the Danish thinker Kierkegaard.
The Road of Beauty. How does beauty arise? How do we create inner worlds of beauty in order to cope with hard and often scary facts of life? And what do I mean by beauty?
One of my favorites, the great thinker Simone Weil (1909 -1943), wrote that "Beauty captivates the flesh in order to obtain permission to pass right to the soul." And in her writhing of Necessity she says: “The sea is not less beautiful to our eye because we know that sometimes ships sink in it. On the contrary, it is more beautiful still.” [i] So far I can only agree with her paradoxal definition.
The second road leads me towards to the artistic expression with the discussions of the limits of art and reality … fiction and nonfiction, traditional and nontraditional, and so on. As those limits are a kind of fiction in them self, they lead to the question of how do we construct those limits that seem to be so movable from a time to another and different within different cultures. I think of those limits as a contract you have to renew if you want to make difference with your art or writing.
The third road leads me to aesthetics as a state of mind, (or should I say mindlessness?) as a way of being and using my senses, in the sensible world, rather than the reasonable world. The Danish philosopher and theologian-poet Sören Kierkegaard (1813 – 1855) has been called “a cartographer of the mind” as well as a father of existentialism. He talks about the three different basic stages in our individual process of self-realization. The aesthetic stage is the Don-Juan-stage, living in the now, without taking care of past and future, while the second stage is the more responsible ethical stage and the third and most complete stage is the religious stage reflecting holy moments of choices. Each stage becomes a way of seeing life, a way of being in the world. To belong to the species Homo sapiens does not guarantee that I lead a human existence. It has to be shaped, and Kierkegaard might want to remind us of that we must make ourselves if we want to be ourselves.
So I am at a crossroads.
The fourth road is the way I came here on. How did I shape my way to this very moment? I’ll look back a little.
II - My way into the world through other authors/writers:
Back in 1968 I was in a Danish folk high-school and should be reading Sartre and Albert Camus. I happend to read some texts of Kierkegaard in the library and he became my favorite and his words “my sorrow is my castle” became my motto.[1] I like his way of thinking of self-realization as a ladder leading to the religious stage, not as an institution, but as a more perfect existence[2]; which involve his concept of the moment (øjeblikket). I like his way of writing, often using different persons to express different perspective, like a play for the stage …
He was important for my way into literature. I wrote my first poems that year, and I also found out that acting school should be my next education. Giving live to some playwright’s words by embodying them in public could give me a feeling of satisfaction. I build my castles within other writer’s words, and the theater became my home. As an actor you may use the spoken word on stage to hide the silence of your own non-verbalized emotions by expressing them in an abstract way. For every role you reconstruct your body memory, led by the circumstances in the play on stage.
Writing is a different reality, composing a text that is supposed to continue its live outside the writers body, when another person happens to read it in a livegiving way.
As a writer I make a choice when the silence is within my consciousness. Should I verbalize it or should I let it be? And what literary form could it be born in?
At school - back in the fifties and sixties - we only read traditional poetry, and back home, in the North of Iceland, the modern poetry with more free form it often was not seen as poetry at all, but more like rubbish without respect for the tradition. Sometimes we had our quarrels at the kitchen table; like when I felt in love with the poetry of the Icelandic poet Steinn Steinar and later Nina Björk Árnadóttir and the Finish poet Edith Södergran.
One of the arguments against contemporary or modern poetry is that it is difficult to learn poems when they have no rhyme and no regular way of using alliteration and rhythm. But the music in a written text does not need to be regular; as a reader I find it more important do find a connection with the text. If I can connect with a text, the form can belong to a tradition or not. I very seldom took the poems I learnt at school under my skin. I did not find the connection. Later in my live I was able to find the beauty in some regular forms and also in our grate culture inheritance like the songs of Poetic Edda[ii] .
III - To write the moments of silence:
As a child I did not travel far from home. So writing about travelling might be a logical result of that; it became a returning subject in my text.
In my first book of poetry For Thine is the Landscape (1999), I write about the woman living abroad and longing for home, and how she finds the child at home longing to be away. It is about travelling on the ocean between those two countries, the Isle of childhood and the State of adults, but the main theme is the power of longing.
Later my main subject became dance. I seek dance from different perspective; as a social activity, as wordless dialog, a discipline of knowledge and as an artistic expression. The Argentinean tango has a big role, in my life and in my two latest books. The longing and travelling is still there as an important topic of tango.
And I guess I need to write about dance in order to say what should not be possible to say with words.
The silent way of being in different kind of dancing has always been important to me; to dance sorrows, to dance the joy and any emotion between. Truly I try to jump from one of Kierkegaard's incompatible stages to another; from the aesthetic stage of Don Juan to the religious stage, which is not possible without all of what the ethical stage calls for of moral responsibility, involving discernment and justice. Sometimes Simone Weil is helping me, with her concepts of “attention”.
Attention is one of the qualities you train for in the world of dance. You are responsible and you make a lot of choices. When you dance with a partner like you do in tango, this becomes obvious. In the world of Simone Weile attention is even a religious concept; attention is something that opens the door to the divine.[iii]
I have a feeling that there is a Moment where she as a thinker is taking a similar place as Kierkegaard in that ladder of shaping existence. Both are seeking something religious but outside the institutionalized religions. When he wrote about the “moment” (øjeblikket), as a religious term it involved the moment of choices. The moment is a reflex of the eternity in his world, and eternity is a timeless concept. So to experience that moment, you must have gone quite a way up in the ladder. I will continue to wonder if Kierkegaards Moment and Weils Attention really are comparable although both are terms for (entities) a way of being behind thinking, which I see as a place where poems can become.
[1] “I say of my sorrow what the Englishman says of his house: My sorrow is may castle. fe´s conveniences. “ Sören Kierkegaard´s journals and papers, May 12, 1839, page 62.
[i] The whole citat is like that: “The sea is not less beautiful to our eye because we know that sometimes ships sink in it. On the contrary, it is more beautiful still. If the sea modified the movement of its waves to spare a boat, it would be a being possessing discernment and choice, and not this fluid that is perfectly obedient to all external pressures. It is this perfect obedience that is its beauty.”
[ii] for instance Völuspá and Hávamál. You find translations in English on the web: http://www.cybersamurai.net/Mythology/nordic_gods/LegendsSagas/Edda/PoeticEdda/Index.htm)
[iii] http://simoneweil.net/attention.htm
“Prayer is made of attention. It is the direction towards God of all the attention that the soul is capable of. The quality of the attention makes for much of the quality of the prayer. It cannot be replaced by the heart's warmth.”
“Only the highest part of the attention comes into contact with God, when the prayer is intense and pure enough for such a contact to occur; but all the attention is directed towards God.”
Monday, May 19, 2008
Viðtal við K.B. eftir Ingvar Gunnarsson frá árinu 1999 í Íslandspósti (útg. í Svíþjóð)
Kristín Bjarnadóttir er fædd á Blönduósi 1948, Önfirðingur í móðurætt en húnvetnsk í föðurætt.
Hún er leikari að mennt og hefur unnið við leiklist í Danmörku, á Íslandi og í Svíþjóð. Síðan 1979 hafa ljóð hennar, smásögur, örverk og frásagnir birst í blöðum og tímaritum.
Því að þitt er landslagið er fyrsta ljóðabók Kristínar og ljóðin í bókinni hafa ekki birst áður á prenti.
--------------------------------------------------------------------------------
Í geimnum leikur sér barn
Hvernig stendur á því að þú réðst í að gefa út ljóðabók?
Af því ég var með handrit sem þurfti að verða bók. Það var ekki hægt að plokka það niður i einstök ljóð og birta hér og þar í blöðum og tímaritum eins og ég hef gert áður með styttri texta. Svo bókarformið var það eina rétta.
Hvernig gekk að fá útgefanda og hvernig er að fá ljóðabækur útgefnar á Íslandi?
Það gekk vel eftir að ég fékk sjálfa mig og Soffíu Auði Birgisdóttur með í dæmið. Yfirleitt eru forlögin í vandræðum með ljóðskáld, bæta sjaldan við höfundum, enda voða lítið á okkur að græða nema heiðurinn þegar best lætur. Fyrir nokkrum árum sýndu útgefendur hjá Mál og menning handritinu áhuga eins og það var þá, en eftir langan tíma og skiptar skoðanir var því hafnað, og ég er þeim þakklát í dag, því það varð til þess að ég hélt áfram að vinna með það. Ég held að kaflinn Flæðarmál sé sá eini sem hefur lifað af nánast óbreyttur. Þegar Soffía Auður las handritið eins og það var orðið fyrir ári síðan ákvað hún að út skildi það, fullyrti að það bara batnaði við hvern lestur og hún bauðst til að koma því á framfæri hjá útgefendum heima og ef það gengi ekki þá gæfum við það bara út sjálfar í nafni hennar lítt reynda og peningalausa forlags Uglur og Ormar. Hún er bókmenntafræðingur, hefur unnið við útgáfu og er virtur penni í bókmenntaheiminum, svo ég vissi að ég gat treyst hennar mati. Hún var þá að ritstýra greinasafninu Kynlegir kvistir, tíndir til heiðurs Dagnýju Kristjánsdóttur fimmtugri sem hún gaf út í samvinnu við Háskólaútgáfuna, undir útgáfunafninu Uglur og ormar, svo ég taldi mig vel heiðraða með ljóðabók hjá sama forlagi. Það kom því aldrei til þess að við leituðum til annarra útgefenda, fannst að bókin ætti endilega að koma út á þessari öld. Og það gerði hún. Alveg mátulega til að geta kynnt sig á Menningarnótt Reykjavíkur. Í Hlaðvarpanum og nóttinni allri. Við vorum fjórar saman í upplestrarherferð, þar á meðal ung skáldkona að nafni Sigurbjörg Þrastardóttir með sína fyrstu ljóðabók, Blálogaland, Elísabet Jökuls, sem er orðin æðivel sjóuð í upplestri við ólíkar aðstæður og Soffía Auður sem fararstjóri og kynnir.
Hvernig voru móttökurnar?
Ég heyrði það sagt fyrir löngu að örugglega væri hvergi eins skemmtilegt að vera skáld og í Reykjavík. Og núna trúi ég því. En það eru skemmtilegheit sem ekki er hægt að skipuleggja. Bara þramma sig inn í hlutverkið og segja við sjálfa sig: nú ertu búin að skrifa, bókinni verður ekki breytt, svo gjörðu svo vel og vertu skáld, fáðu þér hæfilegan sjónauka og ...
Sjón tók á móti fyrsta eintakinu. Keypti það í hvelli alveg óbeðinn í Bankastrætinu daginn sem bókin kom úr prentun. Elísabet Jökulsdóttir tók á móti því næsta þegar það sveif áleiðis yfir Ingólfsstræti frá svölunum á Sólon Íslandus og var nærri orðið fyrir bíl þar sem það lenti.
Og við bjuggum til gjörning. Útgáfugjörning sem var spunnin á staðnum og endaði með ljóðaeinvígi á miðjum gatnamótum. Það var óskaplega fallegur klæðskeri sem spratt upp frá síðdegiskaffinu og sviðsetti ljóðaeinvígið og fullyrti að það væri hið fyrsta sinnar tegundar á Íslandi. Bílarnir gjörðu svo vel að staðnæmast á grænu ljósi útaf ljóðum á veginum.
Kannski varstu að meina móttökurnar í fjölmiðlum. Þær voru fínar. Þú hefur séð blaðadóma, er það ekki? Í útvarpsþættinum Víðsjá var flott umfjöllun þar sem Úlfhildur Dagsdóttir gerði fróðlega úttekt á ljóðaumræðu samtímans útfrá erindi Guðmundar Andra Thorssonar frá því í vor um stöðu ljóðsins sem hann áleit ekki tiltakanlega góða.
Þar var tekið upp vandamál varðandi sjálfhverfni ljóða og eins hvernig ljóðræn tjáning hefði verið að færa sig frá ljóðforminu yfir í aðra miðla eins og minningargreinar og dagbækur. Það þýðir að nýjar kröfur eru gerðar til ljóðformsins, eigi það að lifa af. Og mér fannst dálítið hnyttið að fá að vita hvernig það sem ég hef verið að fást við er skylt því sem Sjón var að fást við með Ljóðabókinni Myrkar fígúrur og Sindri Freysson með bókinni Harði Kjarninn sem kom líka út í ár.
Og skyldleikinn liggur í þessari viðleitni að skapa heildarmynd, frá útliti til innihalds eða frá upphafi til enda. Og hún lagði áherslu á eitt sem ég varð ekki vör við í blaðadómum, það hvernig raddir ljóðmælanda og höfundar eru felldar saman á meðvitaðan hátt í Því að þitt er landslagið. Einmitt í ljósi þess að "krónísk írónía póstmódernismans" einsog krefst þess að allar okkar hugmyndir um einlægni séu færðar í ný form, eða þá að hin nýju form bjóði upp á endurupplifun einlægninnar, eins og hún sagði og skilgreindi einlægnina nánast sem meðvitaðan naívisma.
Mörgum þykir byggingin smá laus í reipunum hjá mér en það var vísvitandi að njörva hana ekki niður, heldur gefa lesandanum svolítið lausan tauminn. Stundum hvarflaði reyndar að mér hvort bara útlands-Íslendingar myndu skilja svona sögu, þessa tegund af heimþrá og það að þurfa að skapa sinn veruleika einsog frá byrjun með ósýnilegu veganesti sem býr í móðurmálinu. En þá hef ég líklega gleymt því hvað Íslendingar eru mikið ferðafólk.
Í umfjöllun í sjónvarpsþættinum Mósaik var líka réttilega bent á að í lokakaflanum skýrðust persónurnar og þá væri hægt að byrja aftur frá byrjun og fá nýja sögu. Þar þótti bókin minna á Kaupmannahafnarskáldin sem skrifuðu heim. Og mér þótti sérkennilega vænt um þegar Skafti Þ. Halldórsson skrifar að umfram allt sé fólgin í ljóðsögunni tilvistarleg leit „að sæluhúsi í höfðinu“. Því ég man þegar ég var að læra þetta orð „sæluhús“. Heyri alltaf rödd mömmu í því. Sá fyrir mér sælu sem hana hlaut að dreyma um, þóttist vita hvað „sæla“ þýddi og vissi að þannig hús voru bara fyrir fólk á ferðalagi í óbyggðum. Svo þegar ég loksins sá slíkt hús í alvörunni þótti mér það undarlega nöturlegur kofi. Hún hlaut að hafa verið að tala um eitthvað annað! Mamma var að vestan, frá Tröð í Önundarfirði og þangað kom ég aldrei sem krakki. Það þótti „óþarfi“ að ferðast.
Ævintýri tengd Íslandsför?
Svo gekk ég inn í landslagið. Það var náungi í blokkinni hjá systur minni sem var svona ljóðrænn þegar ég bankaði uppá. Hann var sjálfur að pakka sér og fjölskydunni saman í septemberbyrjun til að flytja á á hestabúgarð í Bandaríkjunum. Ég sagði honum frá gönguferð um Kjalveg hinn forna og norður á Hveravelli í sumar og þá horfði hann svona á bókina og svo á mig og sagði: Og svo gekkstu bara inn í landslagið. Og það var satt hjá honum. Það var mjög góð ferð með Ferðafélaginu og systkinum mínum. Bara ganga, landslag og samferðafólk.
En það var svolítið skondið, skömmu eftir að bókin var komin í helstu búðirnar, þá frétti ég að hún hefði hvergi sést í Káunum í einni þeirra heldur verið í Vöffunum, sem þýddi að Vera frá Tungu var talin höfundurinn. Það er kannski ekki svo vitlaust hugsað. Margir spyrja hver hún sé þessi Vera frá Tungu, eða jafnvel frá hvaða Tungu og þá er svarið auðvitað: Frá íslensku. Hún er alkomin úr íslenskri tungu og á vissan hátt finnst mér hún vera móðurmálið persónugert. Hún kom gefins með tungumálinu jafn semma og farið var að kynna fyrir mér heiminn, byggðan á goðsögnum, ævintýrum og allskonar skáldskap.
Hvað þú hefur fengist við áður?
Ég fékkst við leiklist í nærri 20 ár og þar áður vann ég hjá Sölusambandi íslenskra fiskiframleiðenda, svona skrifstofu- og búðarstörf frá því ég var 17 ára. Þá kom ég til Reykjavíkur í fyrsta sinn, ekki gangandi eins og faðir minn og bróðir hans höfðu gert á leið út í heim uppúr 1920, heldur með Norðurleið úr Húnavatnssýslunni.
Ég fór reyndar á sjóinn áður en veturinn var liðinn, réði mig sem þernu á Gullfoss. Þannig komst ég í mínar fyrstu utanlandsferðir. Og svo í vist til Englands vorið sem ég varð 18. En ljóð birtust ekki eftir mig fyrr en ég var þrítug, búin að vera í Danmörku í sjö ár og komin heim í verkefni við Þjóðleikhúsið.
Ég lærði leiklist í Óðinsvéum, eini útlendingurinn þar til Stina Ekblad kom ári seinna. Hún var sú sem fyrst kynnti Edith Södergran fyrir mér og við lékum saman þegar ég útskrifaðist 1974. Á Íslandsárunum mínum 1978 - 1985 réði ég mig sem blaðakonu eitt sumarið út á það að ég væri skáld og síðan hef ég haldið áfram að skrifa greinar af og til.
Háskólanám vissi ég ekki hvað var fyrr en eftir að ég kom til Svíþjóðar og ákvað að læra betur að lesa og skrifa. Skellti mér í bókmenntir og heimspeki.
Hver ert þú?
Hver ég er! Þetta var stór spurning. Bíddu ég skal reyna að kyngja henni. Kannski meinarðu hvar ég fæddist og ólst upp og svona... en af því þú spyrð einmitt núna þá skulum við segja að ég sé þvottakona með kvef því ég er að þvo þvott einmitt núna, skrapp bara frá. Til að vera skáld í viðtali hjá þér. Er ég það ekki? Og bráðum þarf ég í heimsókn upp á spítala og þá verð ég gestur eða vinkona, vonandi … Ég held ég sé að vissu leiti sú sem þér sýnist hverju sinni, svona frá tilvistarlegu sjónarmiði og útfrá þeirri hugsun að manneskjan er aldrei ein, hún þarf að koma í ljós til að vera einhver. Skilurðu, ég get ekki verið fullkomlega minn eigin höfundur! Það er nú málið og meinið.
En ég er auðvitað bæði mín eigin saga og líka annarra, sem er efni í margar ævisögur. Einhverja þeirra á ég örugglega eftir að skrifa. Og ef ég sé hest með hófa sem snúa aftur, þá verð ég samstundis sú sem þarf að skreppa á bak, alveg öfugt við smalastúlku í minni sveit sem fann þannig hest við Hópið og bjargaði sér með því þjóðráði að segjast ekki nenna á bak.
Af hverju í Svíþjóð?
Af því hér vaxa tré á klettunum. Ég kom ekki hingað þess vegna en varð kannski svona lengi um kyrrt þess vegna. Mér fannst það svo heillandi. Ætlaði bara að vera í eitt ár. Og svo er þetta nú einu sinni Strindbergs-landið, Viktoríu Benediktsson-landið, Karin Boye-landið og Selmu Lagerlöf-landið… Og styttra til Danmörku héðan en frá Íslandi. Ég hef eignast þrjú heimalönd og heimamál og helst vil ég vera í öllum þrem samtímis.
Hvað er framundan?
Árþúsundamót. Ég er alltaf hrædd við áramót, þoli ekki að vera nálægt flugeldum. Í fyrra slapp ég naumlega á götum New Orleans af því fólk lék sér mjög fimlega að eldinum. Samt dó einn í veislu úti á Missisippi. Svo ég ætla heim núna að geyma mig annað hvort í Sumarhöll hjá vinkonu minni utan við Reykjavík eða við sjóinn hjá systur minni norður í Húnavatnssýslu.
Annars veit ég ekkert hvað er framundan. Mér finnst ég þurfa að skrifa nokkur tangóljóð, en fyrst þarf ég að dansa svolítið. Þó við séum ekki að skrifa með pennanum eða á tölvuskjáinn, þá skrifum við á vissan hátt með því sem við gerum. Kannski leikhúsið hafi kennt mér að hugsa þannig. Og í argentínskum tangó skrifar maður sérstaklega með fótunum. Það er enginn leikur að koma þeirri skrift í orð, eins og það er samt heillandi samtal á gólfinu.
Ingvar Gunnarsson
